Het Virus en de Experts
We leven allemaal in verschillende subjectieve werelden, maar er is ook een objectieve realiteit. En om die te begrijpen moet je soms naar cijfers kijken.
Voor Nederland: de laatste keer dat ik keek was er bij 1413 mensen de ziekte covid-19 vastgesteld. Maar er is tekort aan testmateriaal, dus het werkelijk aantal besmette personen is zeker een veelvoud hiervan. Laten we het schatten op 10000. In ruwweg drie dagen verdubbelt het aantal besmettingen. Dus over drie dagen zijn het er 20000, over zes dagen 40000, over 9 dagen 80000. Enzovoort. Twee tot de tiende macht is 1024. In dertig dagen kan het aantal besmettingen zich tien keer verdubbelen. Dat wil zeggen: als we elkaar blijven besmetten in het huidige tempo dan is over een maand meer dan de helft van de Nederlanders besmet.
China, Taiwan, Hong Kong hebben laten zien dat draconische isolatie-maatregelen effectief kunnen zijn om de verspreiding van het virus in te dammen. Wij hebben in Nederland een redelijk effectieve regering die bereid is om naar de experts te luisteren, maar we zijn een verwend en eigengereid volkje dat moeilijk te overtuigen is van de ernst van welke situatie dan ook, en dat gewend is aan stil verzet tegen aanwijzingen van onze overheid. In andere omstandigheden misschien prijzenswaardig, maar onze neiging tot burgelijke ongehoorzaamheid komt nu bijzonder ongelegen.
De situatie waar we met zijn allen in zitten is bijzonder ernstig. Verspreiding in Nederland van het covid-19 virus (officieel SARS-CoV-2 virus) had misschien gestopt kunnen worden als er op de dag dat de eerste besmetting bekend werd meteen sociale isolatie van de hele bevolking was afgedwongen. Dat is - om begrijpelijke redenen - niet gebeurd. Het virus is nu op allerlei plaatsen in Nederland aanwezig en lijkt niet meer in te dammen. Om te weten wat er dan verder gaat gebeuren heb je enig wiskundig inzicht nodig en een beetje verbeelding: je moet begrijpen wat exponentiële groei inhoudt (het resultaat van het proces van herhaalde malen met twee vermenigvuldigen) en je moet je kunnen voorstellen dat ons land, waar alles nu nog zo rustig is, binnen een paar weken in de situatie zal verkeren van Italië nu. Om een voorbeeld te geven: de lokale krant L’ Eco di Bergamo had op 9 februari anderhalve pagina met kleine overlijdensadvertenties; op 13 maart waren dat tien pagina’s.
De WHO geeft de volgende cijfers over het ziekte-verloop. Van degenen die besmet worden krijgt 81 procent milde symptomen, 14 procent ernstige symtomen, en 5 procent kritieke symtomen. De patiënten met kritieke symptomen hebben beademing nodig, en van hen overlijdt de helft. Een geneesmiddel is er niet. Een vaccin laat nog minstens een jaar op zich wachten.
Als we geen strikte sociale isolatie toepassen gaan de besmettingen exponentieel door, en dan is over een maand de helft van de Nederlandse bevolking besmet. Van die besmette patienten wordt 5 procent zo ziek dat ze beademd moeten worden om in leven te blijven, en daarvoor heeft onze gezondheidszorg de capaciteit niet. Er zijn in Nederland 1150 intensive care bedden beschikbaar. Met kunst- en vliegwerk kan dit misschien worden opgerekt tot 2000. Meer is er niet. Van die bedden is een aantal al bezet door niet covid-19 patiënten. De capaciteit is dus zeer binnenkort volstrekt onvoldoende.
Wat gebeurt er als alle beschikbare intensive care bedden bezet zijn en alle beademings-apparatuur in gebruik is? Dan komen we in “fase zwart”: ziekenhuizen moeten dan besluiten om mensen te laten sterven wegens gebrek aan capaciteit. Dit is een oorlogs-scenario, en het heet triage: de slachtoffers worden in drie categorieën verdeeld: degenen die geen of weinig medische hulp nodig hebben, degenen die met medische hulp gered worden, en degenen die zonder medische hulp moeten sterven. Zo ging het op het slagveld als er teveel gewonden waren om iedereen hulp te bieden. Dit is in Nederland voor zover ik weet sinds de Tweede Wereldoorlog nog niet voorgekomen. Oorlogsgeneeskunde: moeten kiezen wie je helpt.
Fysieke sociale isolatie is op dit moment het enige middel dat we hebben om te proberen een ramp te voorkomen. Schenk geen geloof aan kwakzalvers die beweren dat het maar een griepje is dat met extra vitamine C kan worden bestreden, maar luister naar de experts. De experts zijn de virologen en de epidemiologen, niet de kruidendokters en de gebedsgenezers. Wat de experts zeggen is: dit is niet zomaar een griepje. En: isoleer jezelf om zo veel mogelijk verdere besmettingen te voorkomen. En: was je handen veelvuldig met water en zeep. Dat is wat we nu kunnen doen en het is ook eigenlijk het enige effectieve dat we kunnen doen. Ik ben zelf geen expert maar ik heb wel wiskundig inzicht, en ik heb genoeg gezond verstand om naar experts te luisteren.
We moeten allemaal gaan handelen alsof we al besmet zijn en alles in het werk willen stellen om anderen niet in gevaar te brengen. Daar volgt uit: geen fysieke sociale actiteiten, en contact met de buitenwereld alleen voor hoogstnoodzakelijk werk of essentiële boodschappen. En vaak en zorgvuldig handen wassen.
Mijn partner Heleen heeft al haar pianolessen vervangen door online sessies. Onze dochters gaan niet naar school. Ze mogen gaan hardlopen als ze uit de buurt van anderen blijven, en verder blijven ze thuis, net als wijzelf. We hebben onze schoonmaak-hulpen afgezegd, maar betalen wel een deel van het loon door. Het is allemaal niet gemakkelijk, maar we doen dit om anderen en onszelf te beschermen.
In situaties van leven en dood, waar mensenlevens op het spel staan, is het van belang om de werkelijkheid onder ogen te zien zoals die is. Expertise helpt daarbij, wishful thinking niet. De werkelijkheid waar we nu met zijn allen in verzeild zijn is zeker beangstigend: een wereldwijd om zich heen grijpende besmettelijke ziekte waar geen effectief medicijn tegen is. Er is geen vaccin en er zijn geen geneesmiddelen: als we ziek worden door een covid-19 infectie moeten we maar hopen dat ons lichaam sterker zal blijken dan het virus, en dat er voor ons adekwate medische hulp beschikbaar zal zijn.
Een gezonde spiritualiteit kan ons helpen om harde realiteiten en onaangename waarheiden onder ogen te zien, maar waar we voor moeten oppassen is van het covid virus een verhaal te maken over een straf voor de mensheid, een vervulling van een Maya profetie, of iets van vergelijkbare strekking. Zulke verhalen zijn schadelijk omdat ze, als ze al geen pseudo-oplossingen suggereren die ons pseudo-veiligheid geven, de aandacht afleiden van de effectieve maatregelen die we met zijn allen wel kunnen nemen.
Uitreiken naar elkaar kan ons helpen om onze angsten onder ogen te zien. We hebben helaas alle reden om bang te zijn. Laten we die angst gebruiken om te doen wat ons te doen staat, en om te laten wat we nu moeten laten. En laten we elkaar bijstaan waar dat maar mogelijk is. Dit is een situatie die we samen van dag tot dag zullen moeten navigeren.